زمانی که اولین ارز رمزنگاری شده یا همان بیت‌کوین راه‌اندازی شد، بنیان و اساس یک صنعت به نام بلاکچین را حول محور فناوری و تحت نظارت پروتکل‌های مخصوص خود بنا کرد. امروزه نوآوران مشتاق و خلاق، پتانسیل‌های این فناوری را کشف کرده‌اند و کاربرد‌های آن را در هر صنعت قابل تصوری مورد بررسی قرار داده‌اند.
به گزارش گرداب - برای آن‌هایی که هنوز نمی‌دانند بلاکچین چیست؛ بلاکچین یک ساختار ساده داده است که ورودی‌های آن قابلیت ویرایش شدن ندارند و فقط می‌توانند گسترش یابند. بهتر است از آن به عنوان یک صفحه گسترده (Spreadsheet) یاد کنیم. به این صورت که هرکدام از سلول‌های آن صفحه به سلول قبلی خود متصل است و هر نوع تغییری که روی آخرین سلول اعمال شود، دیگر سلول‌ها را نیز به همراه خود تغییر می‌دهد.
معمولاً بلاکچین برای ذخیره اطلاعات تراکنش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما می‌تواند برای هر نوع داده دیجیتالی دیگری نیز به کار رود.
تمامی کاربران در بلاکچین به صورت مشترک و دائماً با هم متصل هستند و به همین دلیل هیچ مرکز واحدی وجود ندارد که روی این شبکه حاکمیت داشته باشد. چنین مسئله‌ای به این معنی است که انتشار و تکثیر اطلاعات با سرعت پایین‌تری انجام می‌شود، اما از نظر امنیت و عدم دستکاری قدرتمندتر است.
وجه اشتراک بلاکچینهای عمومی، خصوصی و کنسرسیومی
بلاکچین به سه دسته عمومی، خصوصی و کنسرسیومی تقسیم می‌شود و هر کدام از آن‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند. ما در این پرونده به برخی از ویژگی‌های کلیدی که هر سه نوع در آن با یکدیگر مشترک هستند، می‌پردازیم.
ثبت اطلاعات بدون دستکاری: این ویژگی به این معنی است که فقط می‌توان به دیتابیس بلاکچین اطلاعات را اضافه کرد و حذف اطلاعات قبلی غیر ممکن است. چرا که وقتی یک بلوک به بلاکچین اضافه می‌شود، این بلوک به تمامی بلوک‌های گذشته نیز لینک می‌شود و هیچ کسی قادر نیست آن‌ها را حذف کند.
شبکه همتا به همتا: هر یک از مشترکین شبکه، یک نسخه از بلاکچین را در اختیار دارند. این مشترکین با نام گره (Node) شناخته می‌شوند و به صورت همتا به همتا (Peer to peer) با یکدیگر در تعامل هستند.
مکانیسم الگوریتم اجماع: مکانیسمی وجود دارد تا این گره‌ها بتوانند برای صحت و درستی تراکنش‌ها توافق کنند تا مطمئن شوند هیچ داده جعلی و مخربی در شبکه بلاکچین وارد نشده است. از این رو حتی یک شخص به تنهایی توانایی هک یا کلاهبرداری را ندارد، چرا که به دلیل وجود مکانیسم الگوریتم اجماع، بسیاری از گره‌ها برای تعیین صحت یا عدم صحت آن دخیل هستند.
مقایسه انواع بلاکچین و تفاوت‌های آن در یک نگاه
جدول زیر برخی از تفاوت‌های عمده این سه نوع بلاکچین را به طور خلاصه شرح می‌دهد:
بلاکچینهای عمومی
اگر تا به حال از ارز‌های رمزنگاری شده استفاده کرده باشید، احتمالاً با یک شبکه بلاکچین عمومی تعامل داشته‌اید. این نوع از بلاکچین بخش عظیمی از افراد مشارکت‌کننده در این صنعت را شامل می‌شود. علت اینکه به آن عمومی گفته می‌شود، این است که هرکسی می‌تواند تراکنش‌هایی که در آن انجام می‌شود را ببیند و پیوستن به آن تنها با یک یا دو نرم‌افزار مورد نیاز به راحتی امکان‌پذیر است.
همچنین برخی اوقات برای معرفی بلاکچین عمومی از اصطلاح بلاکچین بدون مجوز نیز استفاده می‌شود. چرا که هیچ چیزی نمی‌تواند سد راه مشارکت افراد در بلاکچین شود و هر کسی می‌تواند از طریق مکانیسم اجماع در آن مشارکت داشته باشد. در حالی که هر کسی می‌تواند آزادانه در آن عضو شود و به دلیل حضور در اجماع پاداش دریافت کند، انتظار می‌رود که بخش عظیمی از ویژگی‌های غیر متمرکز را حول محور شبکه‌های بلاکچین ببینیم.
همچنین انتظار می‌رود که شبکه بلاکچین عمومی فاقد هرگونه سانسور باشد. از طرفی دیگر از آن جایی که هر شخصی می‌تواند وارد شبکه بلاکچین عمومی شود، پروتکل‌های موجود در آن باید شامل ترکیبی از مکانیسم‌های حفاظتی باشند تا عوامل مخرب توانایی دسترسی به آن را نداشته باشند.
با این حال رویکرد امنیتی بلاکچین عمومی همراه با مبادلات و معاملات به عمل می‌پیوندد. بسیاری از موانع و ظرفیت‌های عملیاتی بلاکچین عمومی به نسبت ضعیف هستند. علاوه بر این، اعمال تغییر در شبکه بدون چالش نخواهد بود، به این دلیل که اتفاق نظر همه شرکت‌کنندگان در مورد تغییرات پیشنهادی در شبکه به ندرت ممکن است رخ دهد.
بلاکچینهای خصوصی
بر خلاف ماهیت بدون مجوز بلاکچینهای عمومی، بلاکچینهای خصوصی قوانین مخصوصی را برای دسترسی به بلاکچین تعیین می‌کنند. این بلاکچین‌ها غیرمتمرکز نیستند و سلسله مراتب مشخصی برای کنترل بلاکچین تعریف می‌شود. این بلاکچین‌ها توزیعی هستند و هر یک از گره‌هایی که در آن فعالیت می‌کند، یک نسخه از آن را در دستگاه خود در اختیار دارند.
بلاکچینهای خصوصی انتخاب بهتری برای استفاده در فضا‌های شرکتی و پروژه‌ای هستند، یعنی جایی که یک ارگان قصد دارد از مزیت‌های بلاکچین استفاده کند، اما نمی‌خواهد دسترسی کاملی را در اختیار همگان قرار دهد. در شبکه بلاکچین خصوصی، مشخصات همه مشارکت‌کنندگان مشخص و شفاف است.
در بلاکچینهای خصوصی، پروتکل گواه اثبات انجام کار امری بیهوده است. اما برای محیط‌های باز طبق الگو‌های امنیتی امری مهم تلقی می‌شود و مزایای آن ثابت شده است. با این حال تهدیدات و خطراتی که پروتکل گواه اثبات کار آن‌ها را شناسایی می‌کند و باز می‌دارد، تهدید محسوب نمی‌شوند، زیرا که هویت هرکدام از شرکت‌کننده‌ها در بلاکچین خصوصی مشخص است.
همچنین الگوریتم هر یک از بلاکچینهای خصوصی می‌توانند با هم متفاوت باشند. برای مثال در برخی از این شبکه‌ها، اعتبارسنج‌های منصوب شده‌ای وجود دارند. در این نوع از شبکه‌ها، گره‌ها به صورت گزینشی و تعیین شده به منظور تأیید هر گونه تراکنش مشخص می‌شوند و هر کسی قادر به انجام این کار نیست. به این منظور، گره‌های طبقه‌بندی شده از هر بلاک خارج می‌شوند و بدین صورت فرایند کنترل شبکه بسیار بهتر اجرا می‌شود.
بلاکچینهای کنسرسیومی
این نوع از بلاکچین در جایی بین بلاکچین عمومی و بلاکچین خصوصی قرار می‌گیرد و ترکیبی از عناصر هر دوی آن‌هاست. مهم‌ترین و قابل توجه‌ترین تفاوت بلاکچین کنسرسیومی با این دو نوع بلاکچین در الگوریتم اجماع آن است. به جای اینکه در یک محیط آزاد همه افراد بتوانند بلاک‌ها را اعتبارسنجی کنند و یا فقط برخی از افراد وظیفه اعتبارسنجی آن را به عهده بگیرید، بلاکچین کنسرسیومی به مشارکت‌کنندگان هم‌سطح به عنوان اعتبارسنج‌ها نگاه می‌کند.
از این رو، قوانین سیستم این نوع بلاکچین کاملاً انعطاف‌پذیر است. برای مثال می‌توان قدرت مشاهده زنجیر‌ها را به یک سری از اعتبارسنج‌ها محدود کرد، یا دسترسی آن را برای اشخاص خاصی مجاز قرار داد. به طور کلی به منظور عملکرد صحیح این نوع از بلاکچین که در آن اشخاص و شرکای متفاوتی فعالیت دارند، اگر هر یک از مشارکت‌کنندگان مشخص شده در این بلاکچین عملکرد و رفتاری صادقانه داشته باشند، این سیستم هیچ‌گاه با مشکلی رو به رو نخواهد شد.
یک سیستم بلاکچین کنسرسیومی برای مواردی بهترین گزینه است که در آن، چندین ارگان و شرکت قصد مشارکت در یک صنعت را داشته باشند. این شرکت‌ها نیاز به یک فضای مشترک دارند تا عملکرد یکدیگر را با هم ترکیب کنند، تراکنش‌ها را با یکدیگر انجام دهند و اطلاعات را میان خود به اشتراک بگذارند.
کدام یک از انواع بلاکچین نسبت به سایرین بهتر است؟
اساساً نمی‌توان گفت بلاکچین عمومی، بلاکچین خصوصی و بلاکچین کنسرسیومی نسبت به یکدیگر چه برتری‌هایی دارند، چرا که هر کدام برای اهداف خاص خود طراحی و اجرا شده‌اند و مزیت‌های مخصوص به خود را دارند:
• یک شبکه بلاکچین عمومی خوب، زمانی برتری دارد که نسبت به سانسور و پوشش هر گونه اطلاعات مقاومت لازم را با در نظر گرفتن سرعت عملیات داشته باشد. اگر بلاکچینهای عمومی تا این سطح عالی طراحی شده باشند، بهترین گزینه برای اجرای کار‌های امنیتی و انجام تراکنش‌ها هستند.
• یک شبکه بلاکچین خصوصی خوب، سرعت سیستم خود را در اولویت قرار می‌دهد، چرا که دیگر نگران وجود یک مرکز و ناظر نیست و ویژگی غیرمتمرکز در اولویت‌های بعدی آن قرار دارد. این نوع از بلاکچین برای شرکت‌ها و اشخاصی مناسب است که نیاز دارند همچنان برخی از فعالیت‌ها را کنترل کنند و در عین حال می‌خواهند که اطلاعات موجود در آن شرکت خصوصی باقی بماند.
• یک شبکه بلاکچین کنسرسیومی خوب، ریسک هر یک از مشارکت‌کنندگان در شبکه را با حذف کنترل‌گر مرکزی، تا حد امکان کاهش می‌دهد. اما در عین حال گره‌ها به حاضرین خاصی اجازه عملکرد‌های بیشتری می‌دهند. این نوع از بلاکچین اجازه می‌دهد تا شرکت‌های مختلف با یکدیگر در ارتباط باشند و در یک زمینه مشترک با هم به فعالیت بپردازند.
جمع‌بندی
تعداد بی‌شماری از بلاکچینهای مختلف برای افراد با مشاغل مختلف وجود دارد که اشخاص می‌توانند هر کدام از آن‌ها را به دلخواه انتخاب کنند. حتی در طبقه‌بندی‌های بلاکچینهای عمومی، خصوصی و کنسرسیومی نیز پیچیدگی‌های منحصر به فردی وجود دارد که هرکدام از آن‌ها تجربه کاربری متفاوتی را برای افراد به ارمغان می‌آورند. کاربران باید مواردی را انتخاب کنند که برای دستیابی به اهداف خودشان مناسب‌تر است.
